Trong kỷ nguyên số, nơi mọi tác phẩm có thể được sao chép và chia sẻ chỉ trong vài giây, việc nhận diện và xử lý vi phạm Bản quyền (Xâm phạm Quyền Tác giả) trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Đây là hành vi trái pháp luật, gây thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế và danh dự cho người sáng tạo.
- Vi phạm bản quyền là gì?
- Mức xử phạt đối với hành vi vi phạm bản quyền
- Sử dụng tác phẩm thế nào không phải là vi phạm bản quyền?
- Các hành vi vi phạm bản quyền
- Quy trình xử lý vi phạm bản quyền
- Bước 1: Tự bảo vệ và Thu thập Chứng cứ
- Bước 2: Sử dụng Cơ chế Gỡ bỏ (DMCA/Take-down)
- Bước 3: Lựa chọn Biện pháp Pháp lý Chính thức
Bài viết này sẽ giải thích chi tiết về vi phạm bản quyền, các hành vi bị nghiêm cấm, và hướng dẫn quy trình xử lý chuẩn năm 2025.
Vi phạm bản quyền là gì?
Vi phạm Bản quyền (hay Xâm phạm Quyền Tác giả) là hành vi sử dụng, sao chép, phân phối hoặc khai thác tác phẩm đã được bảo hộ quyền tác giả mà không được phép của chủ sở hữu quyền, và hành vi này không thuộc các trường hợp sử dụng hợp lý theo quy định của pháp luật.
Vi phạm có thể xảy ra ở mọi lĩnh vực:
- Âm nhạc: Tự ý đăng tải bài hát có bản quyền lên nền tảng kiếm tiền (YouTube, Spotify) mà không xin phép.
- Văn học: In ấn, phát hành sách lậu.
- Phần mềm: Sao chép hoặc sử dụng trái phép mã nguồn, chương trình máy tính.
Ví dụ về Vi phạm Bản quyền: Một người tự ý dịch một cuốn tiểu thuyết nổi tiếng sang tiếng Việt và xuất bản mà không có hợp đồng cấp phép với nhà xuất bản gốc.
Mức xử phạt đối với hành vi vi phạm bản quyền
Mức xử phạt sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng và thiệt hại do hành vi vi phạm gây ra:
- Xử phạt Hành chính: Phạt tiền từ 10.000.000 VNĐ đến 250.000.000 VNĐ tùy theo hành vi (sao chép, phân phối, xâm phạm quyền nhân thân).
- Bồi thường Dân sự: Người vi phạm có thể bị buộc bồi thường toàn bộ thiệt hại vật chất thực tế (lợi nhuận bị mất, chi phí thuê luật sư) và bồi thường tổn thất tinh thần do Tòa án quyết định.
- Xử lý Hình sự: Đối với cá nhân vi phạm nghiêm trọng có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 VNĐ đến 300.000.000 VNĐ, phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù lên đến 3 năm.
Dù bị xử phạt hành chính hay xử lý hình sự thì đều có kèm theo các biện pháp khắc phục hậu quả, bao gồm:
- Buộc sửa lại đúng tên tác giả, tên tác phẩm, tên người biểu diễn, nguồn gốc tác phẩm.
- Buộc thu hồi Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả, Giấy chứng nhận đăng ký quyền liên quan (nếu cấp sai).
- Hoàn trả cho chủ sở hữu quyền tác giả, chủ sở hữu quyền liên quan tiền nhuận bút, thù lao, quyền lợi vật chất thu được từ việc thực hiện hành vi vi phạm.
- Tịch thu, tiêu hủy tang vật vi phạm.
Sử dụng tác phẩm thế nào không phải là vi phạm bản quyền?
Việc sử dụng tác phẩm thuộc một số trường hợp được luật pháp cho phép, gọi là Sử dụng hợp lý hoặc Ngoại lệ Bản quyền, sẽ không bị coi là vi phạm:
Lưu ý: Mức độ "hợp lý" luôn được đánh giá dựa trên mức độ sử dụng và khả năng gây thiệt hại kinh tế cho chủ sở hữu.
Các hành vi vi phạm bản quyền
Pháp luật liệt kê chi tiết các hành vi sử dụng tác phẩm trái phép bị coi là vi phạm quyền tác giả và quyền liên quan, bao gồm:
- Chiếm đoạt Quyền Tác giả: Mạo danh tác giả, cố ý ghi sai tên tác giả/người biểu diễn, hoặc cố ý ghi tên người khác lên tác phẩm của mình.
- Sao chép Tác phẩm: Tự ý sao chép, làm bản phái sinh (remix, chuyển thể, phóng tác) mà không được phép.
- Công bố, Phân phối trái phép: Phát hành, cho thuê, nhập khẩu hoặc phân phối bản sao tác phẩm mà không có sự đồng ý của chủ sở hữu.
- Sử dụng trái phép:
- Sử dụng tác phẩm để biểu diễn trước công chúng, truyền đạt qua mạng internet (online) mà không trả tiền bản quyền.
- Tự ý cắt xén, sửa đổi tác phẩm gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả (vi phạm Quyền Nhân thân).
- Vô hiệu hóa biện pháp công nghệ: Cố ý tháo gỡ hoặc vô hiệu hóa các biện pháp bảo vệ kỹ thuật do tác giả áp dụng (ví dụ: bẻ khóa phần mềm, gỡ bỏ watermark bản quyền).
Quy trình xử lý vi phạm bản quyền
Khi phát hiện tác phẩm của mình bị vi phạm, chủ sở hữu quyền có thể thực hiện các bước sau để bảo vệ quyền lợi:
Bước 1: Tự bảo vệ và Thu thập Chứng cứ
Thu thập bằng chứng: Chụp màn hình, ghi lại đường link, lưu trữ bản sao tác phẩm bị vi phạm, và chứng minh rõ ràng thời điểm tác phẩm của mình được công bố lần đầu.
(Mẹo: Tác phẩm đã được Certiva Chứng thực bằng Blockchain sẽ cung cấp bằng chứng thời điểm công bố cực kỳ mạnh mẽ)
Liên hệ và Cảnh báo: Gửi thư cảnh báo (Cease and Desist letter) đến bên vi phạm, yêu cầu họ chấm dứt hành vi hoặc gửi thỏa thuận bồi thường nếu muốn. Trên tinh thần thiện chí giải quyết vấn đề chúng tôi khuyến nghị việc này
Bước 2: Sử dụng Cơ chế Gỡ bỏ (DMCA/Take-down)
Nếu vi phạm xảy ra trên các nền tảng mạng xã hội (YouTube, Facebook, TikTok), sử dụng cơ chế báo cáo vi phạm bản quyền sẵn có của nền tảng (DMCA Notice) để loại bỏ video vi phạm.
Nếu hành vi này đã nhiều lần xảy ra cần thu thập chứng cứ nếu muốn can thiệp pháp luật, cần chứng minh được những tổn thất bạn phải chịu.
Bước 3: Lựa chọn Biện pháp Pháp lý Chính thức
Vi phạm Bản quyền là rủi ro thường trực trong môi trường kỹ thuật số. Việc trang bị kiến thức về các hành vi vi phạm và quy trình xử lý là cần thiết để đảm bảo công sức sáng tạo của bạn luôn được bảo vệ tối đa.
Tóm lại, hiểu rõ vi phạm bản quyền là gì chính là bước quan trọng giúp cá nhân và doanh nghiệp tránh rủi ro pháp lý khi khai thác nội dung số, từ âm nhạc, video đến hình ảnh và phần mềm. Trong bối cảnh môi trường trực tuyến ngày càng siết chặt bản quyền, việc tuân thủ đúng quy định không chỉ bảo vệ uy tín mà còn tạo nền tảng phát triển bền vững. Nếu bạn cần tư vấn, xác minh quyền sử dụng tác phẩm hoặc giải pháp phòng tránh tranh chấp bản quyền hiệu quả, Certiva là đơn vị đồng hành đáng tin cậy, hỗ trợ bạn đảm bảo mọi hoạt động khai thác nội dung đều minh bạch, hợp pháp và an toàn.